Sau năm 2015, mỏ Núi Béo (Công ty CP Than Núi Béo) sẽ dừng khai thác lộ thiên và chuyển sang hầm lò, để kịp gối đầu, duy trì sản lượng của Công ty trong những năm tới, ngày 3-2-2012, mỏ hầm lò Núi Béo có công suất thiết kế 2 triệu tấn than nguyên khai/năm đã chính thức được khởi công - đây là mỏ hầm lò giếng đứng đầu tiên do các đơn vị trong ngành Than tự thiết kế và thi công. Mỏ được Vinacomin giao cho Viện Khoa học công nghệ Mỏ làm tổng thầu tư vấn thiết kế, Công ty Xây dựng mỏ Hầm lò 1 làm tổng thầu thi công. Tiến sĩ Nguyễn Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Khoa học công nghệ Mỏ cho biết: Mỏ hầm lò Núi Béo được khai thông mở vỉa bằng cặp giếng đứng từ mức +35 xuống đến mức -410m, giếng có đường kính 6m, diện tích đào 40m2, chiều dày vỏ chống bê tông cốt thép liền khối 0,6m, được trang bị thùng skip vận chuyển than. Giếng đứng phụ cũng được đào từ mức +35m xuống mức -370m, tương tự như giếng đứng chính. Từ khu vực phân tầng, sẽ xây dựng hệ thống sân ga, các đường lò xuyên vỉa, chuẩn bị các lò chợ tại các mức -140m, -350m.

Kiểm tra hệ thống cột chống trong lò chợ tại Công ty Than Dương Huy. Ảnh: Võ Cường (CTV)

Khai trường mỏ được phân thành 5 khu khai thác với 6 lò chợ công suất 400.000-600.000 tấn/năm; trình tự khai thác của các lò chợ được thiết kế khấu giật từ biên giới khai trường các khu về trung tâm và bố trí khai thác trên cơ sở tận dụng tối đa tài nguyên. Các công đoạn sản xuất của mỏ Núi Béo sẽ được cơ giới hoá đến mức cao nhất, sử dụng giàn chống Vinaalta và máy khấu, giá khung di động, cột thuỷ lực đơn, máy com -bai đào lò, xe khoan tam-rốc; vận tải than liên tục bằng băng tải, máng cào... Ngành Than kỳ vọng đây sẽ là “bước ngoặt công nghệ” tạo tiền đề nâng cao trình độ quản lý của cán bộ, tay nghề công nhân đào lò, cũng như công nghệ chế tạo thiết bị của các đơn vị cơ khí và làm cơ sở cho việc sau này tự triển khai các dự án than hầm lò trọng điểm khác. Tiếp xúc với một số công nhân, cán bộ kỹ thuật của Công ty Xây dựng mỏ Hầm lò 1, chúng tôi thấy họ rất tự tin khi bắt tay vào công việc mới mẻ này. Ông Lê Trung Toán, Phó Giám đốc Công ty Xây dựng mỏ Hầm lò 1 cho biết: “Chỉ một tháng sau khi khởi công, đơn vị đã đổ mẻ bê tông đầu tiên bằng thiết bị phun vào phần cốt thép đã định vị sẵn để tạo thành vỏ chống liền khối, liên tục. Sau khi tiếp nhận các thiết bị, trong vòng hơn một tháng, Công ty đã lắp đặt xong hai tháp, mỗi tháp nặng khoảng 170 tấn, cao 22m; lắp đặt và đưa sàn công tác xuống đáy giếng; lắp hệ sàn cốt “0”, các tời bên giếng, hệ thống dỡ tải đất đá... với tổng trọng lượng khoảng 1.500 tấn. Việc lắp đặt tháp giếng và tời hết sức phức tạp, bốn góc với nhau chỉ được phép sai số vài mm. Ðể đưa sàn pu-li (kích thước 8mx8m, nặng 23 tấn) lên đỉnh tháp, các kỹ sư, công nhân của Công ty đã sáng tạo, cải tiến kỹ thuật, lắp đặt luôn dưới mặt đất, đưa lên bằng cẩu 220 tấn, bảo đảm độ chính xác tuyệt đối, được các chuyên gia U-crai-na đánh giá rất cao. Thời điểm khó khăn nhất đã qua, công việc hiện tại tương đối thuận lợi. Ngày 2-5 vừa qua, sau quá trình chuyển giao công nghệ, thiết bị, Công ty đã khoan nổ mìn để mở khám lắp đặt cốt-pha, dự kiến đầu tháng 6 này sẽ tiếp tục triển khai đào lò, đào đến đâu sẽ đổ bê tông đến đó, phấn đấu hoàn thành 625m trong năm nay”. Qua trò chuyện với Phó Giám đốc Công ty Xây dựng mỏ Hầm lò 1 được biết, tới đây Tập đoàn tiếp tục giao Công ty đào cặp giếng đứng thuộc dự án khai thác mỏ hầm lò Khe Chàm II-IV, công suất 3,5 triệu tấn/ năm, do Công ty Than Hạ Long làm chủ đầu tư. Ðây là dự án có quy mô lớn, nguồn vốn gần 12.600 tỷ đồng, sẽ khai thông xuống mức -500m và dưới -500m. Mỏ này sẽ có công nghệ tương đương các mỏ hiện đại của châu Âu, cơ giới hoá đến mức cao nhất các công đoạn sản xuất. Hiện Công ty đang tích cực đầu tư công nghệ và đào tạo nâng cao trình độ tay nghề cho công nhân để có thể đảm đương những công trình quan trọng này.

Có thể nói, sau khi hoàn thành các dự án trên, Vinacomin sẽ có một đội ngũ tư vấn, xây lắp mỏ tốt, tạo nền tảng vững chắc để phát triển các mỏ than hầm lò của Việt Nam đi sâu hơn, xa hơn, đủ năng lực đáp ứng chiến lược phát triển của Tập đoàn trong giai đoạn mới. Tuy đã đạt một số kết quả bước đầu, song hơn 20 năm qua, Vinacomin vẫn chưa đạt đến trình độ cao trong áp dụng khoa học - công nghệ vào đào lò và khai thác. Trong quá trình thử nghiệm cơ giới hoá khai thác tại một số mỏ, gần nửa thời gian khai thác bị cản trở do các sự cố gây ách tắc sản xuất. Ðể các lò chợ cơ giới hoá hoạt động liên tục, công tác đào lò cần được đầu tư đồng bộ. Thế nhưng, tiến độ đào lò ở nhiều mỏ còn rất chậm, chưa đáp ứng yêu cầu về diện sản xuất và ảnh hưởng kế hoạch sản lượng của các công ty. Ðây chính là rào cản khiến hàm lượng công nghệ trong khai thác than còn thấp. Các chuyên gia trong ngành đánh giá, phát triển bền vững của ngành Than chỉ có thể thực hiện bằng cách đổi mới công nghệ, ứng dụng tiến bộ khoa học trong sản xuất. Ngoài việc đề nghị Nhà nước có cơ chế khuyến khích doanh nghiệp đầu tư nghiên cứu thiết kế, nội địa hoá các thiết bị cơ khí, Vinacomin cần huy động nguồn vốn đầu tư xã hội hiện đại hoá các mỏ than, từng bước nâng cao năng lực khai thác than hầm lò.

Theo chủ trương, ngành Than sẽ chuyển hướng từ tăng trưởng nóng sang tăng trưởng xanh, phát triển theo chiều sâu. Các mỏ lộ thiên vùng Quảng Ninh sẽ chuyển sang khai thác hầm lò, giúp tận thu nguồn tài nguyên và bảo đảm môi trường. Ðể duy trì và phát triển theo hướng hiện đại, các đơn vị trong Tập đoàn cần tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa việc áp dụng cơ giới hoá khai thác và đào lò tại những khu vực có điều kiện địa chất kỹ thuật mỏ phù hợp.

Quang Hưng - Xuân Thuỷ (CTV)