Có thể thấy, hiện tại lộ trình xây dựng thương hiệu cho 5 nông sản của TP Uông Bí đều đã hoàn thành các bước chính, chỉ chờ xin xác lập quyền sở hữu công nghiệp. Ngoài ra đối với cả 5 sản phẩm, hiện đã ít nhiều có mặt trên thị trường, qua đó đã phần nào đánh giá được những tác động, ảnh hưởng của việc xây dựng thương hiệu trong mục tiêu nâng cao chất lượng và giá trị sản phẩm, tăng thu nhập cho người sản xuất nói riêng, phát triển kinh tế của thành phố nói chung.

Nông dân được cả “đầu vào lẫn đầu ra”

Ông Trần Ngọc Hoán, Trưởng Phòng Kinh tế TP Uông Bí khẳng định, phải nói rằng đến thời điểm này người dân tham gia sản xuất các sản phẩm xây dựng thương hiệu đang được hơn những thứ họ mong muốn, cả đầu vào lẫn đầu ra, đó là kỹ thuật, kinh phí đầu tư ban đầu và tiêu thụ sản phẩm. Trong đó riêng về kỹ thuật canh tác trồng trọt được nâng cao hơn một bước so với các dự án, mô hình khác. Thực tế đến thời điểm này người dân thực sự đã được nâng cao kiến thức canh tác, sản xuất, trở thành người nông dân chuyên nghiệp có thể chủ động nâng cao hiệu quả sản xuất của mình.

Sản phẩm rượu mơ Yên Tử trưng bày tại Liên hoan ẩm thực các vùng miền, nhân tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết T.Ư 5 (Khóa VIII) của tỉnh, ngày 10-6-2013.. Ảnh: ĐỖ PHƯƠNG

Anh Nguyễn Văn Tuân, một hộ trồng thanh long ruột đỏ ở khu I, phường Bắc Sơn cho biết: “So với các giống cây khác, cây thanh long ruột đỏ quá khó trồng. Cây ra hoa mạnh vào mùa mưa, nếu trong thời kỳ này chỉ cần dính nước mưa là hoa hỏng, cây không có quả. Với đặc tính này, nếu như chúng tôi không được hướng dẫn các kỹ thuật phòng tránh một cách cặn kẽ, tỉ mỉ, khoa học thì chắc chắn chúng tôi không làm được”. Không chỉ với cây thanh long mà các loại cây khác cũng được trồng trọt, sản xuất đảm bảo quy trình kỹ thuật chuẩn. Cụ thể quả vải chín sớm Phương Nam được đánh giá ngày càng đảm bảo về thời gian chín sớm cũng như trọng lượng và độ ngọt của quả. Cây mai vàng Yên Tử đã được chủ động về nguồn gen và khâu nhân giống, cấy ghép. Sản phẩm nhựa thông “sạch” ngay từ khâu thu mua nguyên liệu. Quy trình sản xuất rượu mơ Yên Tử (cả phương pháp thủ công lẫn sản xuất công nghiệp) đều đáp ứng các tiêu chuẩn riêng có.

Bên cạnh đó, khi tham gia sản xuất các nông sản được xây dựng thương hiệu, người nông dân gần như được bảo hộ về đầu ra cho sản phẩm. Lấy ví dụ ở quả vải chín sớm Phương Nam, hiện khi xuất ra thị trường là có nhãn mác, lô gô đàng hoàng, đảm bảo quả vải đó được sản xuất theo tiêu chuẩn, có chất lượng tốt. Như vậy, đương nhiên sản phẩm này phải có giá cao và được thị trường chấp nhận mức giá đó. Thực tế vụ vải vừa qua, giá bán cao hơn năm ngoái và giá cuối vụ không quá chênh và thấp hơn so với đầu vụ. Các sản phẩm rượu mơ Yên Tử, nhựa thông cũng đảm bảo về giá. Riêng các sản phẩm sản xuất từ nguyên liệu nhựa thông được lấy từ cây thông bản địa Quảng Ninh luôn được ưa chuộng nhất. Quả thanh long ruột đỏ hiện sản xuất không đủ để bán. Cây mai vàng Yên Tử bước đầu đã trở thành hàng hoá dịch vụ.  

Địa phương có vùng sản xuất

Trong sản xuất nông nghiệp, việc trồng trọt, chăn nuôi một cách ồ ạt một loài nào đó khiến sản phẩm khó tiêu thụ, phải bán đổ bán tháo, người sản xuất bị thiệt hại, quy hoạch phát triển kinh tế của địa phương bị ảnh hưởng, thiếu tính bền vững… đã từng diễn ra. Thế nhưng với các dự án xây dựng thương hiệu nông sản của Uông Bí, ngay từ đầu đã xác định rất rõ vùng sản xuất. Đơn cử đối với cây vải chín sớm Phương Nam, vùng sản xuất nằm trọn trên địa bàn phường Phương Nam, vốn là nơi có thổ nhưỡng hợp với cây vải chín sớm, cho quả chín sớm hơn, ngon hơn. Vùng sản xuất của cây thanh long ruột đỏ thì rộng hơn, ở cả phường Vàng Danh, Phương Đông, Bắc Sơn, Quang Trung và xã Thượng Yên Công. Theo ông Trần Ngọc Hoán, sở dĩ thanh long có vùng sản xuất rộng, bởi nhu cầu tiêu thụ của thị trường (cả trong nước và xuất khẩu) rất lớn, cho giá trị cao, và đây cũng là loại cây làm giàu cho nông dân thành phố. Hơn nữa, qua kiểm tra thì các địa phương trên đều có điều kiện khí hậu, đất đai thích hợp với cây thanh long. Đối với cây mai Yên Tử và cây mơ lông, nguyên liệu để sản xuất rượu mơ Yên Tử chủ yếu nằm tập trung ở khu vực xung quanh dãy núi Yên Tử, nơi có nguồn gen gốc và khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp. Riêng cây thông, Uông Bí xác định phát triển mạnh diện tích thông 2 lá đặc hữu của Quảng Ninh trên địa bàn, đồng thời phát triển các vùng trồng mới loại cây thông này để mở rộng vùng sản xuất. Như vậy đến thời điểm này, đối với 5 loại đặc sản địa phương đang được xây dựng thương hiệu, Uông Bí đã có quy hoạch vùng sản xuất một cách rõ ràng và phù hợp. Như đã nói ở trên, điều này sẽ là cơ sở, nền tảng cho nền sản xuất hàng hoá bền vững và hiệu quả.

Các vườn thanh long tại phường Bắc Sơn hứa hẹn cho nguồn thu nhập cao.

Ông Hoàng Quốc Trung, Bí thư Đảng uỷ phường Bắc Sơn khẳng định: “Chúng ta đã biết bài học nhãn tiền về việc trồng đại trà cây vải mấy năm trước đây rồi. Do không có sự định hướng và quy hoạch vùng sản xuất nên khi quả vải được giá, các hộ dân ồ ạt phá bỏ các loại cây khác để trồng vải. Đến khi cây được thu hoạch thì do cung vượt quá cầu nên quả vải rớt giá, người dân buồn không muốn thu hoạch, thậm chí phải chặt bỏ hàng loạt. Bởi vậy ngay từ bây giờ, cùng với xây dựng thương hiệu sản phẩm, thành phố cho xác định các vùng sản xuất luôn, vị trí nào, quy mô ra sao, cơ chế quản lý, hỗ trợ như thế nào… thì thật sự là một bước đi vững chắc để phát triển sản xuất lâu dài”.

Vẫn còn nhiều việc phải làm

Mặc dù đạt được những kết quả rất đáng mừng, thế nhưng việc xây dựng thương hiệu nông sản của TP Uông Bí cũng vẫn còn nhiều việc phải làm. Đầu tiên đó là việc tiếp tục tập trung đầu tư cho vùng sản xuất. Hiện nay đối với cây vải chín sớm Phương Nam đang có rất nhiều lợi thế, bởi chín sớm hơn 1 tháng với các loại vải khác, ngoài ra chất lượng cao nên đang được thị trường trong nước và nước ngoài đón nhận. Thực tế trong vụ vải vừa qua đã có dấu hiện vải chín sớm Phương Nam cung không đáp ứng được cầu. Hiện nay toàn phường Phương Nam mới canh tác được trên 280ha vải. Mặc dù trong quy hoạch năm 2014 tới phường sẽ mở rộng lên 330ha, thế nhưng đây cũng không phải là điều dễ bởi diện tích thuận lợi để trồng vải dường như đã trồng hết, muốn mở rộng thì phải chuyển đổi diện tích đất kém hiệu quả khác sang và phải dày công cải tạo. Cây thanh long ruột đỏ cũng vậy, theo quy hoạch, diện tích vùng sản xuất lên đến 800ha, trải rộng ở 5 xã, phường. Thế nhưng đến thời điểm này toàn thành phố mới trồng được 35ha, trong đó mới chỉ có 25ha được thu hoạch, con số quá nhở bé so với quy hoạch. Điều này cho thấy, để phát triển thương hiệu thanh long Uông Bí còn cần phải có sự quan tâm đầu tư tập trung và lớn. Riêng đối với sản phẩm rượu mơ Yên Tử, nguồn nguyên liệu của sản phẩm này khá khó khăn. Tuy hiện nay trên địa bàn xã Thượng Yên Công đang có 5ha mơ lông song đây không phải diện tích trồng tập trung mà rải rác tại các gia đình với số đầu cây thấp.

Được biết, để tránh tình trạng trên, những năm gần đây, TP Uông Bí cũng đã có nhiều hoạt động vận động người dân trồng cây mơ lông, song bởi nhiều lý do mà chưa hiệu quả. Trong lộ trình xây dựng thương hiệu rượu mơ Yên Tử gần đây, thành phố cũng đã vận động doanh nghiệp đứng ra hỗ trợ phát triển vùng nguyên liệu, tuy nhiên đến thời điểm này doanh nghiệp và người dân vẫn chưa có tiếng nói chung. Điều này sẽ thật sự là khó khăn trong việc sản xuất rượu mơ Yên Tử bởi với sản phẩm này nguyên liệu đảm bảo nhất chính là quả mơ lông trồng ở khu vực dãy núi Yên Tử. Nếu sản xuất rượu mơ từ nguyên liệu khác thì sản phẩm sẽ không còn mùi vị đặc trưng, như vậy đương nhiên ảnh hưởng nghiêm trọng đến thương hiệu.

Việt Hoa